Hem gayrimenkul hem de araç alıp satarken karşımıza çıkan rayiç bedel kavramı, aynı zamanda emlak vergisi ödemeleriniz ve kasko primleriniz için de büyük önem taşıyor. Bu yazımızda rayiç bedel hakkında merak ettiklerinizi temel başlıklar altında bir araya getirdik.
Rayiç Bedel Nedir?
Rayiç bedel, bir malın alışa ya da satışa konu olduğu zaman dilimindeki güncel satış veya sürüm bedelidir. Malın değerinin altında satılmasını engellemek ve pazarın dengesini korumak gibi oldukça önemli bir işlevi vardır. Arz-talep dengesinin bir sonucu olan rayiç bedel, sadece alım-satım işlerinde değil sigortalama ve vergilendirme bedellerini belirlemek için de kullanılır.
Rayiç bedel ve piyasa değeri birbirinden farklı iki kavramdır. Rayiç bedel malın arz-talep dengesi ve rekabet miktarı göz önüne alınarak atanan bir değeri temsil ederken, piyasa değeri yalnızca bir varlığın pazardaki fiyatını ifade eder.
Rayiç Bedel Hangi Alanda Kullanılır?
Rayiç bedel yasal ve ekonomik pek çok işlem için kullanılır.
Rayiç bedelin kullanıldığı alanlar şunlardır:
- Belediyeler tarafından emlak vergisinin hesaplanması ve tahsil edilmesinde,
- Bir mülkün satışı, devri, ipotek verilmesi veya rehin alınması gibi işlemler için ödenecek vergilerin belirlenmesinde,
- Gayrimenkullerin ve araçların sigorta değerinin belirlenmesinde,
- İkinci el araç satış değerinin belirlenmesinde,
- Bir mülkün kamulaştırma bedelinin belirlenmesinde,
- Mahkeme işlemlerinde bir mülkün değerinin belirlenmesinde,
- Bir mülkün yatırım potansiyelinin belirlenmesinde.
Rayiç Bedeli Kim Belirler?
Rayiç bedelin belirlenmesi, bir malın değerine uygun satılması, sigorta ve vergi bedellerinin en doğu şekilde hesaplanabilmesi için büyük önem taşır. Konut ve arsa gibi gayrimenkullerin rayiç bedeli bağlı bulundukları belediyeler tarafından belirlenir.
Rayiç Bedel Nasıl Belirlenir?
Konut, arsa ve araçların rayiç bedelleri belirlenirken farklı kriterler göz önüne alınır.
Konut rayiç bedeli belirlenirken şu kriterler dikkate alınır:
- Konutun bulunduğu konum, mahalle, sokak
- Konutun bulunduğu bölgedeki arz-talep dengesi
- Konutun hastane, okul, toplu taşıma gibi sosyal hizmetlere yakınlığı
- Konutun alışveriş merkezi, spor tesisleri, sinema, tiyatro, gezi alanları, parklar gibi sosyal yaşam alanlarına yakınlığı
- Konutun bulunduğu bölgenin tarihi ve coğrafi özellikleri
- Konutun bulunduğu binanın özellikleri
- Konutun yaşı
- Konutun metrekaresi
Arsa rayiç bedeli belirlenirken göz önüne alınan kriterler konut kriterlerinden biraz daha farklıdır ve şöyle sıralanabilir:
- Arsanın bulunduğu konum
- Arsanın bulunduğu bölgedeki arz-talep dengesi
- Ulaşıma olan uzaklığı
- Şehir merkezine olan uzaklığı
- Arsanın imar durumu
- Arsanın şekli
- Arsanın metrekaresi
Araç rayiç bedeli ise aşağıdaki kriterlere göre belirlenir:
- Aracın markası
- Aracın modeli
- Aracın üretildiği yıl
- Aracın kaza ve hasar geçmişi
- Aracın değişen ve boyanan parçaları
- Aracın yaptığı kilometre
Rayiç Bedeli Nasıl Hesaplanır?
Rayiç bedel satışa konu olan malın sahip olduğu kriterlere göre hesaplanır. Bu kriterler ve rayiç bedel hesaplama biçimi konut, araç ve arazi için birbirinden farklıdır.
Konut Rayiç Bedeli Hesaplaması
Konut rayiç bedelini; konutun bulunduğu şehir, muhit, sunduğu olanaklar, fiziksel özellikleri gibi kriterler belirler. Hesaplama şu şekilde yapılır:
- Hesaplama için konut ile aynı bölgedeki benzer özelliklere sahip en az 3 konutun metrekare satış değeri belirlenir.
- Bu üç gayrimenkulün rayiç bedelleri ve metrekareleri toplanır, toplam rayiç bedel toplam metrekareye bölünerek metrekare başına rayiç bedel belirlenir.
- Metrekare başına belirlenen bedel, rayiç bedeli hesaplanan konutun metrekaresi ile çarpılır.
Arsa Rayiç Bedeli Hesaplaması
Arsa rayiç bedelini arsanın genişliği, bulunduğu bölgenin özellikleri, tarım arazisi olup olmadığı ve yatırım avantajları belirler. Arsa rayiç bedeli aşağıdaki şekilde hesaplanır:
- Hesaplama için tıpkı konut rayiç bedeli hesaplamasında olduğu gibi arsanın bulunduğu bölgede benzer özelliklere sahip üç arsa belirlenir.
- Arsaların satış bedelleri toplam metrekareye bölünür ve metrekare başına rayiç bedel tespit edilir.
- Metrekare başına belirlenen rayiç bedel işleme söz konusu olan arsanın metrekaresi ile çarpılarak arsanın rayiç bedeli hesaplanır.
Araç Rayiç Bedeli Hesaplaması
Araç rayiç bedelini aracın yaşı, modeli, kaza geçmişi, motor gücü gibi kriterler belirler. Araç rayiç bedeli, Türkiye Sigortalar Birliği Kasko Değer Listesi’nin yanı sıra ikinci el araç alım satımı yapan e-ticaret firmalarının fiyatlandırmaları da göz önüne alınarak belirlenebilir.
Tapu Rayiç Bedeli Nasıl Hesaplanır?
Tapu rayiç bedeli sıkça duyduğunuz bir ifade olabilir ancak bu kavram tapu belgesine sahip olan konut, arsa gibi bütün gayrimenkullerin rayiç bedelini ifade eder. Yani farklı bir tanıma ve hesaplama yöntemine sahip değildir. Tapu bir konuta aitse tapu rayiç bedeli hesaplaması konut rayiç bedeli hesaplamasına göre yapılır. Tapunun bir arsaya ait olması durumunda da arsa rayiç bedeli için kullanılan hesaplama yöntemi kullanılır.
Tapu Rayiç Bedeli Ne Kadar Geçerlidir?
Rayiç bedelinin yasalarla belirlenmiş bir geçerlilik süresi yoktur. Piyasa koşullarına göre aylık veya yıllık olarak değişebilir. İhtiyacınız olan durumlarda güncel rayiç bedeli bilgilerine e-devlet ya da belediyeler üzerinden ulaşabilirsiniz.
Tapu Devrinde Rayiç Bedel Gerekli midir?
Tapu devri yaparken e-devlet üzerinden ya da belediyeden rayiç bedel belgesi almanız gerekir. Satış işlemi rayiç bedel üzerinden değil gerçek bedel üzerinden yapılır ve gerçek bedelin beyan edilmesi zorunludur. Ancak tapu işlemleri rayiç bedelin altında gerçekleştirilemez. Tapu işlemleri gerçekleştirilirken satış bedelinin binde 20’si tapu harcı olarak alınır. Bu oran satıcıdan ve alıcıdan ayrı ayrı tahsil edilir. Gayrimenkulün satış bedelinin rayiç bedelden düşük olduğu tespit edilirse cezai işlem uygulanır.
Bir Evin Rayiç Bedeli Her Sene Değişir mi?
Bir evin rayiç bedeli sabit bir değer değildir. Piyasa koşullarına, arz-talep dengesine, konutun yaşına göre her yıl değişebilir.
Emlak Vergisi Rayiç Bedelin Yüzde Kaçıdır?
Emlak Vergisi kişinin sahip olduğu taşınmazlar için ödemekle yükümü olduğu vergi türüdür. Ödenecek emlak vergisinin oranı gayrimenkulün ev, arazi, işyeri, arsa olmasına göre değişkenlik gösterir ve gayrimenkulün değeri ile doğru orantılıdır.
Konutlar ve araziler için rayiç bedelin binde 1’i, işyerleri için binde 2’si, arsalar için binde 3’ü oranında emlak vergisi ödenir. Gayrimenkulün içinde bulunduğu belediyenin büyükşehir belediyesi olması durumunda ise bu oranlar iki katına çıkar.
Rayiç Bedeli Sorgulama Nasıl Yapılır?
Konut ve arsa rayiç bedel sorgulamanızı e-devlet üzerindeki
Belediye Hizmetleri sayfasından yapabilirsiniz. Belediye Hizmetleri sayfasında öncelikle sorgulama yapmak istediğiniz belediyeyi ve arsa metrekare birim değeri menüsünü seçmelisiniz. Sorgulamanızı tamamlamak için konutun bulunduğu mahalle, cadde, sokak gibi bilgileri ilgili alanlara girmeniz gerekecektir.
Konut ve arsa için rayiç bedelini, konutun bulunduğu belediyeyi ziyaret ederek de öğrenmeniz mümkün. Bu şekilde sorgulama yaparken tapu üzerindeki ada, parsel numarası bilgilerinin yanınızda olduğundan emin olun.
Satmak ya da satın almak istediğiniz aracın rayiç bedelini ise Türkiye Sigorta Birliğinin
Kasko Değer Listesi sayfasından sorgulayabilir ya da sigorta şirketinizden destek isteyebilirsiniz.
Rayiç Bedelde Yıpranma Payı Ne Demek?
Yıpranma payı bir malın zaman içinde eskimesi ve aşınması nedeniyle ortaya çıkan değer kaybının parasal değeridir. Konutlar için rayiç bedel belirlenirken dikkate alınan kriterlerden birisi de yıpranma payıdır. Yıpranma payı, bir konutun inşaatının tamamlanmasıyla satışı arasında bir yıldan uzun süre varsa hesaplanır ve rayiç bedelden %2 oranında yıpranma payı düşülür.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarından ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye Finans Katılım Bankası AŞ herhangi bir surette sorumlu değildir.