Yatırım yapmak; birikimlerinizi büyütmenin, emekliliğinizde refah seviyenizi korumanın, çocuklarınızın eğitimi ya da geleceği için sağlam adımlar atmanın en etkili yollarından birisi. Günümüzde hedeflerinize ve risk profilinize uygun çok sayıda piyasa aracını kullanarak yatırım yapabilir, farklı yatırım stratejilerini benimseyebilirsiniz. Ancak değerlerinizden ödün vermeden, İslami bankacılık prensiplerine uygun yatırım yapmak söz konusu olduğunda sunduğu kâr paylaşımı modelinin yanı sıra etik yatırım stratejileri ile katılım bankacılığı öne çıkıyor.
Bu yazımızda katılım bankacılığının temeli olan kâr paylaşımı sisteminin yanı sıra katılım bankacılığı prensiplerine uygun yatırım stratejileri hakkında detaylı bilgi sahibi olacak ve katılım bankacılığının sunduğu yatırım ürünlerini yakından tanıyacağız.
Katılım Bankacılığı Nedir?
Katılım bankacılığı, tasarruf sahiplerinden toplanan fonları faizsiz finansman prensipleri dâhilinde ticaret ve sanayide değerlendiren, neticesinde oluşan kârı ve riski tasarruf sahipleriyle paylaşan bir bankacılık sistemidir.
İslam dininde ticaret ve bu ticaretten elde edilen kâr helal kabul edilirken, faiz içeren işlemlerden elde edilen gelirler helal kabul edilmez; bu nedenle faizli işlemler katılım bankacılığı prensiplerine uygun değildir. Bankacılık piyasasında rekabet eden katılım bankaları da bu esasa göre faaliyet gösterir. Katılım bankaları da geleneksel bankalar gibi fon toplayan, topladığı fonu kullandıran ve genel bankacılık hizmetleri sunan finansal kuruluşlar olmalarına rağmen faizsizlik ve kâr paylaşımı özellikleri ile onlardan ayrılır.
Bir katılım bankası cari hesaplar, katılım hesapları ya da faizsiz bankacılık ilkelerine uygun yöntemlerle fon toplar. Topladığı fonları kendi havuz sistemine göre farklı havuzlarda biriktirir ve biriken fonları katılım bankacılığının temel ilkelerine uygun fon kullandırma yöntemlerine göre bireylere ve işletmelere kullandırır. Murabaha, leasing, eser sözleşmesi (istisna akdi), emek sermaye ortaklığı (müşareke) gibi ticarete ve ortaklığa dayalı uygulamalar bu yöntemler arasında sayılabilir.
Kâr Paylaşım Prensibi Nedir?
Katılım bankacılığının çalışma prensiplerinin geleneksel bankacılıktan farklı olduğunu belirtmiştik. Katılım bankacılığı faize değil kâr esasına dayalı bir sistemdir. Bu sistemin temel taşlarından biri ise hiç şüphesiz geleneksel finansın faiz temelli modeline karşıt olarak gelişen ve kullanılan kâr paylaşımı prensibidir.
Kâr paylaşımı ya da diğer adıyla kâr ve zarar ortaklığı iki veya daha fazla tarafın bir girişime sermaye sağladığı, elde edilen kârı ya da uğranan zararı önceden belirlenmiş oranlarda paylaştığı bir finansal düzenlemedir.
Katılım bankalarında kâr paylaşımı çeşitli finansal ürün ve hizmetlerle uygulanır. Bu ürün ve hizmetleri şöyle sıralayabiliriz:
Katılım Hesapları ve Cari Hesaplar
Katılım bankaları katılma hesapları ve cari hesaplar yoluyla fon toplar. Banka bu fonları çeşitli projeleri finanse etmek için kullanır. Elde edilen kârı mevduat sahipleri ile paylaşır. İslam dininde ticaret ve bu ticaretten elde edilen kâr helaldir. Faiz içeren, spekülatif ve yüksek riskli işlemler katılım bankacılığı prensiplerine uygun değildir. Katılım bankalarında alkollü içecek, şans oyunları, silah ve tütün ürünleri gibi toplum için zararlı bulunan konularda bankacılık işlemi ve yatırım yapılmaz.
Finansman
Katılım bankaları sabit bir faiz oranıyla kredi vermez. Bunun yerine müşterilerinin talep ettiği finansman desteğini sağlamak için talep edilen mal, hizmet ya da hakkı peşin olarak satın alır, taksitli olarak satar. Aynı işlemi kiralayarak da gerçekleştirebilir ya da topladığı fonlarla ortaklıklar kurar. Bütün bu ticari faaliyetlerin sonucu olarak kâr elde eder. Elde ettiği kârı fon toplarken belirlediği oranlar dahilinde katılım hesabı sahipleriyle paylaşır.
Yatırım
Katılım bankaları kâr paylaşımı prensibine uygun yatırım ürünleri sunar. Kira sertifikaları, hisse senetleri, katılım fonları, kıymetli madenler gibi ürünlerde yatırımcılar temel varlıklara ortak olur, elde edilen kârı ve riskleri paylaşırlar.
Katılım bankacığının temelini oluşturan kâr paylaşım prensibinin risk paylaşımı, adalet ve gerçek ekonomik faaliyeti vurgulayan bütünsel ve etik bir finans yaklaşımını temsil ettiğini söyleyebiliriz.
Yatırım Stratejisi Nedir?
Yatırım stratejisi, bir yatırımcının belirli finansal hedeflere ulaşmak için takip ettiği plan veya yöntemdir. Yatırım stratejiniz risk toleransınıza, yatırım sürenize, mali durumunuza, piyasa beklentilerine ve değerlerinize göre şekillenir. Portföyünüzü nasıl çeşitlendireceğiniz, hangi varlıklara yatırım yapacağınız, ne kadar süreyle elinizde tutacağınız ve hangi durumlarda satış yapacağınız gibi kararları içerir. Yatırım yaparken faiz getirisinden uzak durmak, haram kabul edilen sektörlere yatırım yapmamak da bir yatırım stratejisidir.
Katılım Prensiplerine Uygun Yatırım Stratejisi Nasıl Belirlenir?
Katılım bankaları İslami finans ilkeleri ile çalışır, etik ve sosyal açıdan sorumlu finansal uygulamalara odaklanır. Katılım bankacılığı prensiplerine uygun yatırım anlayışında şunlara dikkat edilir:
- Katılım bankacılığı sisteminde faiz (riba) yasaktır. Faiz tabanlı işlemlerden ziyade kâr ve risk paylaşımına odaklanır.
- Katılım bankalarının yaptığı işlemlerde belirsizliğin (garar) en aza indirilmesi önemlidir. Bu nedenle sözleşmeler, belirsizliği ve riski önlemek için net hüküm ve koşullara sahip olmalıdır.
- Spekülatif faaliyetler ve kumar (maysir) kesinlikle yasaktır.
- Alkol, domuz eti, kumar, tefecilik gibi haram kabul edilen sektörlerde faaliyetlerde bulunan işletmelere yatırım yapılmasına izin verilmez.
- Katılım bankacılığı ekonomik büyümeye katkıda bulunan maddi endüstrilere, varlıklara ve hizmetlere finansman sağlar ve yatırım yapar.
- Gayrimenkul ya da altın gibi gerçek varlıklarla desteklenmiş fiziki yatırımlar tercih edilir.
- Riski yönetmek için yatırımları çeşitli varlık sınıflarına yaymak önemlidir. Bu nedenle faizsiz getiri sağlayacak yatırım enstrümanları geliştirilir ve desteklenir.
- Katılım bankacılığı prensipleri sosyal sorumluluk ve etik ilkeler doğrultusunda yatırım yapmayı içerir. Yatırımların, topluma zarar vermemesi, çevreye duyarlı olması ve İslami değerlere uygun olması esastır.
Yatırım stratejinizi oluştururken katılım bankacılığı prensiplerine uygun çok sayıda yatırım aracından yararlanabilir, portföyünüzü çeşitlendirirken değerlerinize uygun yatırım yapma fırsatından yararlanabilirsiniz. Şimdi bu yatırım araçlarına yakından bakalım:
Sukuk
Sukuk ya da diğer adıyla Kira Sertifikası her türlü varlık ve hakkın finansmanını sağlamak amacıyla varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen ve sahiplerinin bu varlık veya haktan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan bir yatırım aracıdır. Varlığa dayalı olması, faiz içermemesi ve ortaklık ilkesine uygun olması açısından katılım bankacılığı ilkelerine uygundur. En basit anlatımıyla bir kira sertifikası belirli bir varlık veya proje üzerinde ortaklık hakkı verir. Kira sertifikası sahipleri ise bu varlığın getirisinden pay alırlar.
Kira Sertifikaları belli dönemlerde halka arz edilerek satılır. Bu satıştan tahsisli veya nitelikli yatırımcılar yararlanabilir. Ancak ikincil piyasalarda da kira sertifikası alım-satım işlemi yapılabilir. İkincil piyasalarda sukuk alım-satım işlemlerinizi Türkiye Finans
Mobil Şube ya da
TFXTarget üzerinden rahatlıkla gerçekleştirebilirsiniz.
Altın Yatırımı
Katılım bankacılığı prensiplerine uygun yatırım araçlarından birisi de altındır. Faiz içermemesi ve somut bir varlığa dayanmasının yanı sıra yüksek likiditeye sahip olması, enflasyon ve ekonomik dalgalanmalara karşı koruma sağlaması nedeniyle oldukça caziptir.
Ayrıca orta ve uzun vadeli tasarruf hedeflerine ulaşmak için de etkili bir araçtır.
Altın yatırımlarınızı ziynet eşyası alarak, külçe altın, altın katılım hesapları ya da altın yatırım fonları ile yapabilir, hatta dijital olarak bile altın alıp satabilirsiniz. Sizin için en uygun altın yatırım aracını belirlerken hedeflerinizi, yatırım anlayışınızı, risk toleransınızı değerlendirmeli ve yatırım kararlarınızı buna göre vermelisiniz.
Fiziki altın satın almak bilinen en eski yatırım yollarından birisi olsa da
Altın Hesap ya da
Altın Katılım Hesabı açarak altın yatırımı yapmanın çok daha güvenli bir yol olduğunu söyleyebiliriz. Altın Hesap cari bir hesap olduğu için var olan birikiminizi altın değeri üzerinden değerlendirmenizi sağlar. Altın Katılım Hesabı ile hem altının değer kazanmasından hem de belirlediğiniz vadelerle gram bazında kâr payı getirisinden gelir edebilirsiniz.
Altın yatırımı yapmak için bir diğer yöntem de altına dayalı yatırım fonları satın almaktır. Altına dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmanıza olanak sağlayan
yatırım fonları, profesyonel fon yöneticileri tarafından etkin biçimde yönetilir. Bu da hem en iyi getiriye odaklanarak yatırım yapmanıza hem de riskinizi dağıtmanıza yardımcı olur.
BES Fonları
Kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak tasarlanan Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), bireylerin uzun vadede tasarruf etmelerini ve emeklilik dönemlerinde ek gelir sağlamalarını amaçlayan önemli bir yatırım aracı. Katılım bankacılığı prensipleri çerçevesinde oluşturulan BES fonları ise faiz hassasiyeti olan yatırımcıların da BES sistemine dahil olmasını sağladığı için büyük önem taşıyor.
Katılım bankacılığı prensipleri doğrultusunda oluşturulan
BES fonları; geleneksel emeklilik fonlarının aksine faiz içermeyen enstrümanlara yatırım yapıyor. Bu yatırım enstrümanları arasında katılım endeksine uygun hisse senetleri, altın gibi kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçları ve kira sertifikaları gibi faizsiz borçlanma araçları bulunuyor.
Katılım Hesapları
Katılım bankalarının en önemli fon toplama araçlarından birisi olan
katılım hesapları, faizsiz bankacılık prensiplerine uygun getiri sağlaması açısından önemli bir yatırım aracıdır.
Kâr paylaşımı esasına göre açılan katılım hesaplarında toplanan fonlar sanayi, ticaret ve hizmet sektörünün finansmanında kullanılır. Bu işlem sonucunda elde edilen kâr banka ve müşteri arasında önceden belirlenen oranlarda paylaştırılır.
Katılım bankalarında yatırım stratejilerinize uygun farklı katılım hesapları bulabilirsiniz. Bazı katılım hesaplarında belirleyeceğiniz ara vadelerde kâr payı alabilir, bazı katılım hesaplarında birikimlerinizi farklı yatırım araçlarında değerlendirebilirsiniz.
Katılım hesapları ve diğer katılım bankacılığı uygulamaları hakkında daha kapsamlı bilgi için blog sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Hisse Senetleri ve Katılım Endeksleri
Hisse senedi, ihraç eden şirketin bir kısmının mülkiyetini temsil eden bir menkul kıymettir ve pay ortaklığını ifade eder. Yatırım portföylerinin temelini oluşturan hisse senetleri halka açık şirketler tarafından piyasaya sürülür.
Katılım bankacılığı prensiplerine uygun bir yatırım stratejisi oluştururken katılım hisse senetlerini ya da katılım endekslerini de tercih edebilirsiniz. Katılım Endeksi, Borsa İstanbul (BIST) üzerinde, faizsiz yatırım ve katılım bankacılığı prensiplerine göre işlem gören hisse senetlerinden oluşan bir borsa endeksidir ve İslami bakış açısına uygun nitelikte faaliyet gösteren şirketlerin hisse senetlerinden oluşur.
Hisse senetlerinin katılım hisse senedi olarak kabul edilebilmesi ya da katılım endeksine dahil olabilmesi için şirket esas sözleşmesinde aşağıdaki faaliyetlerden herhangi birinin bulunmaması gerekir:
- Alkollü içki üretim ve ticareti
- Tıbbi gayeler dışında uyuşturucu maddelerin üretim ve ticareti
- Kumar ve kumar hükmündeki faaliyetler
- Domuz ve mamullerinin üretim ve ticareti
- Faizli finans işlemleri
- Para ve/veya para hükmündeki varlıklar arasında yapılan vadeli işlemler
- Ahlaka ve İslami değerlere aykırı yayıncılık
- İslami değerlerle bağdaşmayan eğlence, otelcilik vb. faaliyetler
- Çevreye ve canlılara büyük zararı olan faaliyetler
- İnsan fıtratını değiştirmeye yönelik biyolojik/genetik faaliyetler
- Sağlığa zararlı tütün ürünleri üretim ve ticareti
Ortaklık Yatırımları
Ortaklık yatırımları katılım bankacılığı sisteminin temel taşlarından biri olup, yatırımcıların ve işletmelerin birlikte kazanmalarını ve riskleri paylaşmalarını sağlar. Ortaklığa dahil olan tün taraflar için adil, etik ve sürdürülebilir bir yatırım yöntemi sunması açısından son derece önemlidir. Katılım bankacılığında ortaklık yatırımları
mudaraba ve
muşakara olmak üzere iki yöntemle gerçekleştirilir.
Kâr-zarar ortaklığı anlamına gelen mudaraba yönteminde bir taraf sermaye diğer taraf ise emeğini koyarak ortaklık kurar. Katılım bankasının sermaye sağlayıcı olduğu bu modelde işletmeden elde edilen kâr önceden belirlenmiş olan orana göre banka ve müşteri arasında paylaştırılır.
Muşaraka ise her iki tarafın da sermaye koyduğu ve kârın yatırım oranına göre paylaşıldığı bir ortaklık türüdür. Özellikle büyük ölçekli projeler, inşaat ve gayrimenkul yatırımlarında kullanılan bu yöntemde hem katılım bankası hem de müşteri projeye sermaye koyarak ortak olarak hareket eder.
Katılım Bankalarında Yatırımın Avantajları Nelerdir?
Katılım bankacılığı prensiplerine uygun yatırım yapmak, hem dini hassasiyetlere uygun hem de etik, sürdürülebilir ve risk yönetimi açısından avantajlı bir yatırım yaklaşımı sunar.
Katılım bankalarında yatırım yapmanın avantajlarını şöyle sıralayabiliriz:
- Katılım bankacılığı prensiplerine uygun yatırım yapmak faizden kaçınmanızı, dolayısıyla faize dayalı finansal krizlere karşı daha dirençli olmanızı sağlar.
- Yatırımlarınızın topluma ve çevreye zarar vermeyen alanlara yönlendirilmesi sağlanır. Katılım bankaları etik ve helal değerlere dayalı yatırımları teşvik eder.
- İslami finans ürünleri riskin adil bir şekilde paylaşılmasını sağlar. Bu, yatırımcıların zarar durumunda da korunmasına yardımcı olur ve risk-getiri dengesini daha adil hale getirir.
- Katılım bankacılığı sistemi yatırımların gerçek varlıklara dayanmasını zorunlu kılar. Bu da yatırımcılar için daha güvenli ve somut varlıklara dayalı gelir elde etme olanağı sağlar.
- Yüksek belirsizlik ve spekülasyon içeren yatırımlar yasaklandığı için daha istikrarlı ve aşırı dalgalanmalardan korunan yatırımlar yapmak mümkündür.
- Kâr-zarar ortaklığına dayalı yatırımlar yatırımcıların işletme performansına göre gelir elde etmelerini sağlar.
- Katılım bankacılığı sisteminin sahip olduğu etik değerler ve sorumluluk anlayışı daha sürdürülebilir ve uzun vadeli yatırım fırsatları sunar.
- Katılım bankacılığı dini hassasiyetleri nedeniyle geleneksel bankacılık sisteminden uzak duran bireylerin bankacılık hizmetlerinden yararlanmalarını, yatırım yapmalarını sağlayarak finansal kapsayıcılığı artırır.
Katılım Bankalarının Yatırım Dünyasındaki Rolü Nedir?
Katılım bankaları faizsiz bankacılık prensiplerine dayalı olarak faaliyet gösteren finansal kurumlar olarak bankacılık sistemi içinde önemli bir role sahiptir. Katılım bankalarının kâr ve risk paylaşımına odaklanması yatırımların somut varlıklara dayanmasını ve etik açıdan sağlam olmasını sağlar. Bu yaklaşım sermayeye dayalı, varlık destekli ve sosyal açıdan sorumlu finans ilkeleriyle yakından örtüşür. Sahip olduğu ve uyguladığı ilkeler faiz hassasiyeti olan bireylerin ve işletmelerin finansal sisteme dahil olmalarını sağlayarak finansal kapsayıcılığı ve sosyal refahı teşvik eder.
Katılım bankalarının bir diğer önemli rolü de ekonomik kalkınmaya katkı sağlamaktır. Bunu reel ekonomiyi destekleyerek, kaynakları verimli projelere yönlendirerek, toplumun refahını artırmayı hedefleyen projelere finansman sağlayarak yaparlar. Katılım bankalarının bu yaklaşımı, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi desteklerken, bankacılık sistemi içindeki rekabeti de artırarak finansal piyasaların daha dinamik bir yapıya kavuşmasına katkıda bulunur.
Katılım bankaları risk paylaşımının yanı sıra etik yatırımı da ön plana çıkaran bir finansal sistemi temsil eder. Bu etik boyut sadece finansal getirilere değil, aynı zamanda yatırımlarının sosyal etkilerine de önem veren yatırımcılar için özellikle çekicidir. Sukuk ihracı, ortaklık projeleri, varlık fonlarına katılım gibi faaliyetleriyle sermaye piyasalarının gelişmesine ve derinleşmesine önemli ölçüde katkıda bulunurlar. Faiz hassasiyeti nedeniyle bankacılık sistemine dahil olmayan atıl fonların ekonomiye kazandırılması, katılım bankalarının en önemli işlevlerinden birisidir. Bu kazanım sermaye piyasalarının daha fazla kaynağa erişmesini ve daha geniş bir yatırımcı tabanına ulaşmasını sağlar.
Katılım bankacılığı, sunduğu alternatif yatırım ve finansman seçenekleri ile geleneksel bankacılık sisteminin eksiklerini tamamlar, etik ve sorumlu yatırımı destekler, ekonomik büyümeye ve finansal istikrara katkı sağlar.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye Finans Katılım Bankası AŞ herhangi bir surette sorumlu değildir.