Kurban Bayramı yaklaşıyor. Peki, neden kurban kesiyoruz? Bu sorunun yanıtı Allah’a daha yakın olmaktan teslimiyete, paylaşmanın güzelliğinden dayanışmanın gücüne uzanan derin bir manevi yolculuğu bünyesinde barındırıyor.
Bu yazımızda dünyanın her yerindeki milyarca Müslüman’ı görünmez bağlarla birbirine bağlayan kurban ibadetinin anlamını, manevi ve toplumsal boyutlarını, bize özel Kurban Bayramı geleneklerini ele alacak, yılın bu çok özel döneminin bize sunduğu değerleri anlamaya çalışacağız.
Kurban Bayramı Nedir?
Temel amacı Allah’a yakınlaşmak ve onun rızasını kazanmak olan Kurban Bayramı, Müslümanlar tarafından Hicrî takvime göre Zilhicce ayının 10. gününden itibaren kutlanan ve dört gün süren dinî bir bayramdır. Kurban Bayramı İslam dinindeki en önemli iki bayramdan biridir. Kurban Bayramının da içinde yer aldığı Zilhicce ayı Müslümanlar açısından oldukça önemlidir, çünkü İslam’ın şartlarından birisi olan Hac ibadeti de Zilhicce ayının ilk on günü yapılır. Kurban Bayramı, Hac ibadetinin tamamlanmasının ardından kutlanır. Hacılar, Arafat'ta vakfe yaptıktan sonra Mina'ya döner ve kurbanlarını keserler.
Kurban Bayramı’nın Tarihi
Kurban, neredeyse insanlık kadar eski bir ibadet şeklidir. Hac suresinde kurban ibadetinin her ümmete emredilmiş olduğu belirtilir. Yaklaşmak, yakın olmak anlamındaki
“kurb” kökünden türemiş olan kurban kelimesi ise “Allah’a yakınlık sağlamaya vesile olan / kılınan şey” anlamına gelir. Kur’an’da Saffât suresinde anlatılan Hz. İbrahim’in hikâyesi ise Allah’a yakın olmak için koşulsuz teslimiyeti göstermesi açısından çok önemlidir.
Uzun yıllar boyunca çocuğu olmayan Hz. İbrahim’in ettiği dualar karşılık bulur ve İsmail adını verdiği bir oğlu olur. Hz. İsmail delikanlı çağına geldiğinde Hz. İbrahim rüyasında oğlunu Allah’a kurban ettiğini görür. Aynı rüyayı birkaç kere daha görünce bunun Yaradan’dan gelen bir emir olduğunu anlar. Bu büyük sınavı geçebilmek için hazırlık yaparak oğlu ile birlikte yola çıkar. Kur’an’da ikisi arasında geçen konuşma şöyle ifade edilir:
“Yavrucuğum” dedi, “Rüyamda seni kurban ettiğimi gördüm; düşün bakalım sen bu işe ne diyeceksin?” Dedi ki: “Babacığım! Sana buyurulanı yap; inşaallah beni sabredenlerden biri olarak bulacaksın.” (Sâffât:102). Hz. İbrahim, Hz. İsmail’i Mina’da kurban edeceği yere götürür, ellerini ve ayaklarını bağlayarak yatırır. Gözlerini bağladıktan sonra bıçağını oğlunun boğazına sürer, ancak bıçak kesmez. Bir kere daha dener, bıçak yine kesmez. Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in koşulsuz teslimiyetleri Allah katında kabul görür ve Cebrail aracılığı ile kurban etmesi için onlara bir koç göndererek şöyle seslenir:
“Ey İbrâhim!” diye ona seslendik; Tamam, rüyanı gerçekleştirmiş oldun. İşte iyileri biz böyle ödüllendiririz. Bu, kesinlikle apaçık bir imtihandı. Biz, (oğlunun canına) bedel olarak ona iri bir kurbanlık verdik.” (Sâffât:104-107).
Koşulsuz teslimiyetin ödülünü gösteren bu hikâye bugün hiç şüphesiz çoğumuz için kurban ibadetinin temelini oluşturuyor ve inancımızdaki önemini ortaya koyuyor.
2024 Kurban Bayramı ve Arife Günü Ne Zaman?
İslam alemini bir araya getirecek olan Kurban Bayramı’nı kutlamamıza oldukça az bir zaman kaldı. 2024 yılında Kurban Bayramı arifesi 15 Haziran Cumartesi gününe denk geliyor. Bayram ise 16 Haziran Pazar günü başlayacak ve 16-17-18-19 Haziran tarihlerinde idrak edilecek.
Kurban Bayramı’nın İslam Dinindeki Yeri
Kurban ritüelinin insanlık tarihi kadar eski olduğundan bahsetmiştik. Tarih boyunca hemen hemen bütün dinlerde ve kültürlerde farklı şekiller ve amaçlarla varlığını sürdüren kurban adeti, İslam dininde cinayet, şirk, israf, kurbana eziyet gibi olumsuz unsurlardan temizlenmiş; Allah’a teslimiyet anlayışı ile uygulanan, malî ve sosyal nitelikleri bir arada bulunduran bir ibadet halini almıştır.
İslam dininde kurban kesmek teslimiyet anlayışını içinde barındıran mali bir ibadettir ancak bireysel ve toplumsal yararı da oldukça ön plandadır. Kurban kesen bir kişi Allah’ın emrine boyun eğmiş ve kulluk bilincini koruduğunu göstermiş olur. İbadetini malını Allah için telef ederek değil, en yakınlarından başlayarak insanlara yararlı olacak şekilde gerçekleştirmesi gerekir. Kurban, aynı zamanda Allah’a verdiği nimetlerden dolayı şükretmenin yollarından biridir. Kestiğimiz her kurban bize Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in Allah’ın emirlerine koşulsuz itaat etmeleri yolunda verdikleri sınavı hatırlatır ve simgesel olarak benzeri bir davranışa hazır olduğumuzu gösterir.
Kurban İbadetinin Kur’an’da Geçtiği Ayetler
Kur’an-ı Kerim’de kurban ibadetinin dinimizdeki anlamını ve önemini vurgulayan çok sayıda ayet bulunuyor ve bayram olarak kutladığımız bu özel ibadetin nasıl tevazu içinde, şükrederek ve yaşayan bütün canlılara sorumluluk bilinciyle yerine getirmemiz gerektiği konusunda bize yol gösteriyor. Bu ayetlerden bir kaçını
Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından hazırlanan Kur’an-ı Kerim tefsiriyle aşağıda bulabilirsiniz.
- “Şüphesiz biz sana bitip tükenmez nimetler verdik. Şimdi sen rabbin için namaz kıl ve kurban kes!” (Kevser: 1-2 )
- “Onlara Âdem’in iki oğlunun haberini gerçeğe uygun olarak anlat: Hani ikisi de birer kurban sunmuşlar, birininki kabul edilmiş, diğerininki kabul edilmemişti. Kurbanı kabul edilmeyen, diğerine, “Ant olsun seni öldüreceğim!” dedi. O da dedi ki: “Allah ancak takvâ sahiplerinden kabul eder.
(Maide: 27)
- “Biz her ümmete kurban kesmeyi meşrû kıldık ki kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine Allah’ın adını ansınlar. Sonuç itibariyle hepinizin mâbudu tek bir tanrıdır. Şu halde yalnız O’na teslimiyet gösterin. Sen de Allah’ın buyruklarına içtenlikle teslimiyet gösteren kimseleri müjdele!”
(Hac:34)
- “Biz o büyükbaş hayvanları da Allah’ın size nişânelerinden kıldık; sizin için onlarda nice yararlar vardır. Onlar (kesim için) sıraya dizildiklerinde üzerlerine Allah’ın adını anın, cansız halde yere serildiklerinde ise onlardan hem kendiniz yiyin hem de ihtiyacını gizleyen ve gizlemeyen yoksulları doyurun. İşte onları şükredesiniz diye sizin istifadenize verdik.”
(Hac:36)
- “Onların ne etleri Allah’a ulaşır ne de kanları; O’na ulaşacak olan sadece sizin takvânızdır. İşte Allah onları sizin istifadenize verdi ki size doğru yolu göstermesinden ötürü O’nu tâzimle anasınız. İyilik yolunu tutanları müjdele!”
(Hac:37)
Kurban Bayramı Gelenekleri
Hiç şüphesiz bayramlar gelenekleri ile çok daha güzel ve anlamlı. Kurban Bayramı, özünde bir ibadet olsa da İslam toplumlarının hepsinde kendine özgü ritüeller ve geleneklerle kutlanıyor. Şimdi gelin toplumsal hafızamızın bir parçası olarak geçmiş kuşaklardan bize aktarılan bu geleneklere bir göz atalım.
Kurbanlık Hayvan Seçimi
Her Kurban Bayramı öncesi kurulan kurban pazarları, uzun tokalaşmalarla gerçekleştirilen “kurbanlık” pazarlıkları ilk akla gelenler olsa da imkânı olanlar için kurban edilecek hayvanların henüz yavruyken satın alınması ve ev halkı tarafından aylarca sevgiyle büyütülmesi de oldukça özel geleneklerimizden birisi. Dinimize göre kurban olarak kesilmesi kabul edilmiş hayvanlar koyun, keçi, sığır, manda ve devedir. Koyun ve keçi sadece bir kişi için; deve, sığır ve manda ise yedi kişiyi aşmamak üzere kurban olarak kesilebilir. İbadetin amacına ulaşabilmesi ve sağlık kurallarına uygun olması için kesilecek hayvanın gözle görülür bir kusurunun olmaması, sağlıklı, organlarının tamam ve besili olması gerekir.
Bayram Namazı
Bayram namazı, Ramazan ve Kurban Bayramlarında Allah’a şükür ifadesi olarak sabah namazından sonra kılınan özel bir ibadettir ve iki rekattan oluşur. Cemaatle kılınması gerektiğinden bayramın ruhunu, coşkusunu, birlik ve beraberlik duygusunu toplu olarak hissetmemizi sağlar, toplumsal bağlarımızı güçlendirir.
Kurban Kesme İbadeti
Kurban kesimi bayramın ilk günü bayram namazı kılındıktan sonra başlar, Hanefîlere göre bayramın 3. günü akşamına kadar devam eder. Şâfilere göre ise bayramın 4. günü gün batana kadar kurban kesilebilir. Kesim işlemi İslami kurallara uygun olarak gerçekleştirilir ve kendine has ritüelleri vardır.
Kurban edilecek koç, keçi veya sığıra arife akşamı kına yakılması; nişanlı çiftlerden damat tarafının kız tarafına kurbanlık koç hediye etmesi, hatta koçun boynuzlarına altın takılması da geleneklerimiz arasındadır.
Kurban Nasıl Kesilir?
İslam dininde ibadet amaçlı hayvan kesiminde aranan kurallar, ana hatlarıyla ibadet dışı yapılan hayvan kesimleriyle benzer özelliklere sahiptir.
İslami kesim kurallarına göre hayvan, kesim yerinde yere yatırılırken,
“Yüzümü gökleri ve yeri yaratan Allah’a, O’nun birliğine inanarak çevirdim. Ben müşriklerden değilim” (En‘âm:79);
“Benim namazım, ibadetim (kurbanım), hayatım ve ölümüm hep âlemlerin rabbi olan Allah içindir. O’nun ortağı yoktur. Bana böyle emrolundu ve ben Allah’a teslim olanların ilkiyim” (En’âm:162-163) mealindeki ayetler okunur ve kabulü için dua edilir. Ardından tekbir ve tehlîl getirilir.
Kurbanı kesenin hayvana eziyet vermemesi, bıçağı hayvana göstermemesi ve keskin bıçak kullanması gerekir. Bıçak sağ elle tutulur ve “Bismillâhi Allahüekber” denerek kesim yapılır.
Kurban kesmek, hem hayvana hem de çevre ve doğaya saygı gösterilmesi gereken bir ibadettir. Kesim işlemi tamamlandıktan sonra çevrenin temizlenmesi, hayvanın artan parçalarının toprağa derince gömülmesi gerekir.
Borç ile Kurban Kesilir mi?
Kurban kesmek akıl sağlığı yerinde, dinen zengin sayılacak kadar mal varlığına sahip yetişkinlerin yerine getireceği bir ibadettir. Kendi imkânlarıyla kurban kesemeyecek olanların borçlanarak kurban kesmesi doğru bir yaklaşım olmaz. Ancak gerekli şartları taşıdığı halde Kurban Bayramı döneminde hazır parası bulunmayan ve borç aldığı takdirde bunu daha sonra ödeme gücüne sahip olan kişilerin, borç alarak kurban kesmelerinde sakınca yoktur.
Din İşleri Yüksek Kurulunun açıklamasına göre alınacak borcun faizli olmaması gerekir.
Kurban Finansmanı
Borçlanarak kurban kesmeyi düşünüyor ancak tereddüt ediyorsanız Karz Finansmanı ya da diğer adıyla “tüketim ödüncü” yöntemini rahatlıkla deneyebilirsiniz. Tüketim ödüncü, ödünç verenin bir miktar parayı ya da tüketilebilen bir şeyi ödünç alana devretmeyi, ödünç alanın da aynı nitelik ve miktarda şeyi geri vermeyi üstlendiği sözleşmeye dayanan bir finansman yöntemidir. Türkiye Finans’ın sunduğu karz nitelikli bir finansman türü olan Kurban Finansmanı (Kurban Kredisi) ile faizsiz borçlanma olanağı bulabilir ve ihtiyacınız olan nakde rahatlıkla erişebilirsiniz.
Akraba ve Komşu Ziyaretleri
Kurban Bayramı da tıpkı Ramazan Bayramı gibi akrabalarımızla ve komşularımızla bir araya gelmeyi, bayram sofralarını paylaşmayı, büyüklerimizi ziyaret etmeyi, çocukları mutlu edecek hediyeler vermeyi ifade ediyor. Ramazan Bayramı’ndan farklı olarak bütün bunlara kurban etinin dağıtılması da eşlik ediyor. Genel olarak kurban etinin üçe bölünmesi; bir bölümün ihtiyaç sahiplerine, bir bölümün akraba ve komşulara dağıtılması, bir bölümün ise evde saklanması uygun görülüyor. Durum böyle olunca yapılan her ziyaret dağıtılması planlanan kurban etleri ile birlikte gerçekleşiyor.
Kurban Bayramı’nda Yardımlaşma ve Toplumsal Dayanışma
Kurban Bayramı yardımlaşma, dayanışma ruhunu canlı tutması, sosyal adaletin gerçekleşmesine az da olsa katkıda bulunması açısından büyük önem taşıyor. Dağıtılan kurban etleri maddi imkânsızlıklar nedeniyle et satın alamayan hanelere büyük destek sağlarken maddi gücü yerinde olanlara ise şükretme, yardımlaşma ve paylaşmanın ne kadar yüce duygular olduğunu hissettiriyor.
Özellikle büyük şehir yaşamının zorlayıcı koşulları ve hayvan kesimi konusunda süregelen tartışmalar, günümüzde pek çok kişiyi kurban kesmek yerine bağış yoluyla bu ibadeti yerine getirmeye itiyor. Din alimleri her ibadetin yerine getiriliş biçiminin, özündeki anlam kadar önemli olduğunu; kurban ibadetinin de ancak kurban olacak hayvanın usulüne uygun olarak kesilmesiyle yerine getirilebileceğini belirtiyor. Yine de dinimiz açısından çok özel olan bayram günlerini vesile olarak kabul edip, güvenilir dernekler ya da organizasyonlar aracılığı ile ihtiyaç sahiplerine yardım eli uzatabiliriz. Böylece hem bayramlarını çok daha güzel geçirmelerini sağlayabilir hem de küçük desteklerle dünyayı çok daha iyi bir yer haline getirmek için katkı sağlayabiliriz.
Kurban Bayramı’nın Diğer Bayramlardan Farkı Nedir?
Kurban Bayramı ve Ramazan Bayramı, İslam dininde iki büyük bayram olarak kutlanır ve her ikisinin de kendine has özellikleri ve anlamları vardır. Bu iki bayram arasındaki temel farkları sıralayacak olursak:
- Ramazan Bayramı,
Ramazan ayı boyunca süren oruç ibadetinin tamamlanmasının ardından kutlanır. Kurban Bayramı ise bir ibadet bayramıdır ve bayram süresinde Allah’a teslimiyet ve şükür duygularımızı göstermek için kurban kesilir.
- Ramazan Bayramı, Ramazan ayının bitimindeki üç gün boyunca kutlanır. Kurban Bayramı ise Zilhicce ayının 10. gününde başlar ve dört gün sürer.
- Her iki bayram da toplumsal dayanışma ve yardımlaşmanın güçlendirilmesi, aile ve dostlarla bir araya gelinmesi gibi sosyal bağları güçlendiren özelliklere sahiptir.
Ramazan ayında sosyal yardımlaşma fitre, zekât, sadaka gibi paylaşma yöntemleriyle gerçekleştirilir. Kurban Bayramı’nda ise kurban etinin paylaşılması esastır.
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. İşbu blog sayfası aracılığı ile sunulan tavsiyelere dayanarak alınan/alınacak yatırım kararlarının ve yapılan/yapılacak alım satım vb. işlemlerinden ve bu işlemlerin olası neticelerinden Türkiye Finans Katılım Bankası AŞ herhangi bir surette sorumlu değildir.